- Νικηταράς
- (Μεγάλη Αναστασίτσα, Αρκαδία 1780 – Πειραιάς 1849). Ψευδώνυμο του αγωνιστή της Επανάστασης του 1821, Νικήτα Σταματελόπουλου. Ανιψιός τού Κολοκοτρώνη, ακολούθησε παιδί ακόμα τους αγωνιστές στα βουνά της Πελοποννήσου, μετά την εκτέλεση του πατέρα του, αρματολού και του αδελφού του, από τους Τούρκους. Το 1818, στην Καλαμάτα, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία, τον άλλο χρόνο πήγε στη Ζάκυνθο, όπου βρήκε τον Κολοκοτρώνη και μαζί με άλλους Έλληνες κατατάχτηκε σε επτανησιακά σώματα, που είχαν οργανώσει οι Ρώσοι. Τον Ιανουάριο του 1821 αποβιβάστηκε στη Μάνη και η κήρυξη της Επανάστασης τον βρήκε στην Καλαμάτα. Τη φήμη ικανού οπλαρχηγού και την προσωνυμία «Τουρκοφάγος» απέκτησε ο Ν. στη μάχη του Βαλτετσίου (12-13 Μαΐου 1821), όταν με 200 άντρες νίκησε τους Τούρκους στα Δολιανά και τους προξένησε μεγάλη φθορά, γεγονός αποφασιστικό για την πολιορκία, και τελικά την κατάληψη, της Τρίπολης από τους Έλληνες (23 Σεπτεμβρίου 1821). Τον Ιανουάριο του 1822 ο Ν. πήγε στη Στερεά και τον Απρίλιο του ίδιου χρόνου προήχθη σε αρχιστράτηγο της Ανατολικής Ελλάδας, αρνείται όμως την προαγωγή και επιστρέφει τον Ιούνιο, ύστερα από έκκληση του Κολοκοτρώνη, στην Πελοπόννησο, όπου πολέμησε εναντίον της στρατιάς του Δράμαλη και κατέστρεψε τμήματα του τουρκικού στρατού στη χαράδρα του Αγίου Σώστη και στο Αγιονόρι (26-28 Ιουλίου 1822). Συνέχισε τον αγώνα έως το τέλος της Επανάστασης.
Οπαδός του Καποδίστρια μετά την απελευθέρωση, ανήκε στο λεγόμενο ρωσικό κόμμα και το 1829 ονομάστηκε διοικητής του συντάγματος της Πελοποννήσου και γενικός αρχηγός της φρουράς Πελοποννήσου. Την εποχή του Όθωνα, έπεσε και ο N., όπως και άλλοι οπλαρχηγοί που ανήκαν στο ρωσικό κόμμα, σε δυσμένεια, συνελήφθη το 1839, καταδικάστηκε με την κατηγορία ότι σχεδίαζε πραξικόπημα για την ανάρρηση στον ελληνικό θρόνο Ρώσου πρίγκιπα και φυλακίστηκε στην Αίγινα, από όπου απελευθερώθηκε με την επέμβαση του Μακρυγιάννη στις 18 Σεπτεμβρίου 1841. Μετά την επανάσταση του 1843 ονομάστηκε υποστράτηγος και το 1847 έγινε γερουσιαστής. Πέθανε πάμπτωχος στον Πειραιά. Τα απομνημονεύματά του τα υπαγόρευσε στον Τερτσέτη.
O αγωνιστή της Επανάστασης του 1821, Νικηταράς
Dictionary of Greek. 2013.